مقاله درموردتفاوتاسترس :
استرس یا اضطراب؟
استرس و اضطراب کلماتی هستند که در زندگی روزمره، برای توصیف حالات و احساسات بسیار استفاده می شوند:. به طور مثال، به هنگام سخنرانی در برابر جمع، به هنگام امتحان، به هنگام مشکلات مادی، تاُخیر سر یک قرار، … هنگامی که در شرایطی چون شرایط فوق، در سخنان خود از این دو کلمه استفاده می کنیم، توجه چندانی به تفاوت موجود میان آن دو نداریم.
ولی هنگام سخن گفتن از مشکلات روحی شایع در کودکان و نوجوانان، باید دقیق تر بود و تفاوت میان استرس و اضطراب را به خوبی درک کرد. در روان شناسی، اضطراب مرحله ی پیشرفته تر استرس مزمن است، که هنگامی به صورت یک مشکل بهداشت روانی در می آید که برای فرد یا اطرافیانش رنج و ناراحتی به وجود آورد یا مانع رسیدن او به اهدافش شود و یا در انجام کار های روزانه و عادی او اختلال ایجاد کند. برای درک بهتر ابتدا استرس (تنیدگی)، و سپس اضطراب را مورد بررسی قرار می دهیم.
تنیدگی (استرس)
استرس یا تنیدگی یا فشار عصبی، در روان شناسی به معنی نیرو و فشار است. هر محرکی که در بدن باعث ایجاد واکنش شود، عامل تنیدگی یا استرس زا نامیده می شود. به عبارتی دیگر، هر عاملی که موجب تنش روح و جسم و از دست رفتن تعادل فرد شود، عامل تنیدگی است.
تنیدگی واکنش یا واکنش هایی است که در فرد، در اثر حضور عاملی دیگر (عامل تنیدگی) به وجود می آید تا تعادل از دست رفته را باز گرداند، و باعث بسیج شدن قوای فرد برای مقابله با آن عامل و آماده باش موجود زنده می شود.
مراحل تنیدگی
تنیدگی معمولاً دارای سه مرحله است:
۱- واکنش اخطار:
مغز پس از دریافت خبر ناخوشایند (عامل تنیدگی)، آن را ثبت می کند و هیپوتالاموس به تفسیر آن، و سپس به فرستادن اخطار الکتروشیمیایی به غدد هیپوفیز موجود در مرکز جمجه می پردازد.
این غدد شروع به ترشح هورمونی برای تحریک غدد فوق کلیوی می کنند. به این ترتیب، هورمون آدرنالین از غدد فوق کلیوی آزاد شده و در جریان خون می ریزد و پیام را به سایر غدد در سراسر بدن منتقل می کند.
در نتیجه، طحال برای عمل بسیج شده و باعث ورود گلبول های قرمز اضافی در جریان خون می شود. بنابراین، اکسِیژن و غذای اضافی وارد سلول ها می شوند، قدرت لخته ی خون بالا می رود، کبد مواد قندی و ویتامین ها را رها می سازد، ضربان قلب بیشتر می شود و تنفس تغییر می کند.
همچنین، خون از پوست و احشا به ماهیچه ها و مغز جاری شده، باعث سردی دست ها و پاهامی شود، و بدن برای تهاجم یا حمله یا فرار به صورت آماده در می آید.این مرحله ممکن است از چند دقیقه تا ٢۴ ساعت به طول انجامد.
۲- مرحله ی مقاومت :
طی این مرحله که ممکن است ازچند ساعت تا چند روز طول بکشد، بدن عملاً برای مبارزه با عامل فشار بسیج است. به همین دلیل به مصرف انرژی فراوان نیازمند است.
بعد از واکنش و دفع یا حل عامل فشار، بدن احساس خستگی می کند. پس از مدتی استراحت، متابولیسم (سوخت و ساز) بدن به حالت عادی بر می گردد. معمولاً دو مرحله ی اول برای بدن مفیدند، چون از طرفی باعث می شوند تا بدن قوای خود را بسیج کند و در آن شرایط واکنش نشان دهد، و از طرفی دیگر، با تحریک غدد و فعال شدن هورمون ها، تعادل هورمون ها و دیگر مواد در خون دوباره بر قرار می شود.
۳- مرحله ی فرسودگی:
در صورتی که شرایط استرس زا بیش از حد طولانی شود، یا به طور مکرر رخ دهد، یا این که سیستم عصبی بدن نتواند به مرحله ی مقاومت خاتمه دهد و بدن مدتی طولانی همچنان بسیج باقی بماند(به خصوص در کسانی که اضطراب دارند)، ذخایر آن به تدریج تمام می شود و بدن در برابر بیماری ها آسیب پذیر می شود.
آنگاه است که فرد دچار مشکلات روانی، نظیر اضطراب، افسردگی، خستگی، عصبانیت، وسواس، پیری زودرس و … و نیز بیماری هایی جسمی همچون سرماخوردگی، آنفولانزا، کم اشتهایی، اختلال در هضم، سردرد، فشار خون بالا، سکته ی قلبی، روماتیسم، میگرن، سرطان، … می شود.
علایم شایع:انواع دردها، لرزش و سرگیجه، از دست دادن اشتها یا برعکس پرخوری،مشکلات گوارشی، ساییدن دندانها، بی‌خوابی، مشکلات تنفسی، تته پته کردن در سخن یا تند تند صحبت کردن، احساس خستگی، ابتلا به عفونت‌های مکرر از جمله علائم ابتلا به استرس است که به این صورت در ظاهر شخص عارض می‌شود.
استرس چیست؟ همه افراد بشر، همچنین حیوانات در مقابله با این وضعیت یا اقدام به فرار می‌کنند یا می‌جنگند. هنگامی که شما در حال انتخاب یکی از این دو روش هستید، بدن نیز برای پاسخ گویی به این شرایط اقدام به بعضی از عکس العمل‌های خود کار می‌کند.
هورمون‌های مسؤول شرایط پراسترس نظیر آدرنالین، نورآدرنالین و کورتیزول باعث می‌شوند که سرعت پمپاژ قلب بالا رفته، فشار خون نیز به تبعیت از آن بالا می‌رود، تنفس سریعتر شده، تعریق افزایش می‌یابد و هضم یا به طور کلی فعالیت دستگاه گوارش کاهش می‌یابد. فعالیت بدنی باعث تخلیه دستگاه گردش خون از این هورمون ها می‌گردد. اما شرایطی را تصور کنید که پشت میز نشسته‌اید یا در حال رانندگی هستید و مرتبا شرایط استرس‌زا و پر تنشی را تجربه و تحمل می‌کنید. در این وضعیت این دسته از هورمون‌ها در دستگاه گردش خون باقی می‌ماند و باعث سردرد و اضطراب بیشتر می‌گردد و سرانجام بدن لبریز از تنش گردیده و کوچکترین اتفاقی باعث ایجاد بحران و ناراحتی می‌شود.
علائم فیزیکی استرس
انواع دردها، لرزش و سرگیجه، از دست دادن اشتها یا برعکس پرخوری،مشکلات گوارشی، ساییدن دندانها، بی‌خوابی، مشکلات تنفسی، تته پته کردن در سخن یا تند تند صحبت کردن، احساس خستگی، ابتلا به عفونت‌های مکرر و از دست دادن میل جنسی از جمله علائم ابتلا به استرس است که به این صورت در ظاهر شخص عارض می‌شود.
علائم رفتاری استرس
استرس باعث ایجاد افسردگی، ناراحتی، اضطراب، دستپاچگی، احساس عدم کفایت و شایستگی، بدبینی و عدم رضایت و خشنودی می‌شود و این تمام چیزهایی است که شرایط پرتنش و استرس‌زا برای انسان به ارمغان می‌آورد.
آیا استرس باعث بیماری می‌شود؟
استرس مستقیما منجر به بروز بیماری می‌شود، اما فاکتور قابل توجهی برای ابتلا به انواع بیماری‌هاست، نظیر بیماری‌های آلرژیک، آسم، میگرن، سندرم روده تحریک پذیر، اگزما، تحریک‌پذیری و خشونت، سوریاس و کهیر می‌شود. همچنین فاکتوری موثر در بروز فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی است.
روش مقابله
از خود سوال کنید!
شرایطی را که باعث ایجاد استرس و اضطراب در شما شده است را بیان کنید. از خود بپرسید که چرا بیش از اندازه آزرده و رنجیده خاطر هستید؟نگرانی شما بابت چیست؟(من نمی‌توانم بر مشکل غلبه کنم، شغلم را از دست می‌دهم، مجبورم خانه خود را بفروشم......)این کار باعث می‌شود که به گونه‌ای موثرتر و بهتر با مشکلات دست و پنجه نرم کنید. لیستی از روش‌های مقابله با مشکلات را تهیه کنید و به ارزیابی اختیارات خود بپردازید.
تنفس عمیق
تنفس آرام و عمیق از ناحیه دیافراگم، یکی از موثرترین روش‌ها برای مقابله با استرس و کنترل آن می‌باشد. در حالی که تنفس سریع و کوتاه باعث می‌شود که نتوانید بر استرس و تنش غلبه کنید. آرام باشید و با چند تنفس عمیق سعی کنید خود را کنترل کنید. این کار باعث می‌شود که سرعت تنفس شما به حد نرمال برسد. اگر نمی‌توانید به شرایط استرس زا غلبه کنید، از نظر روحی خود را تقویت کنید. ابراز بی‌اعتنایی کنید، آه بکشید، شانه‌ها را به حالت آرامش انداخته و از خود بپرسید: کی به کیه ؟
15 دقیقه سلامتی برای روان
بارها و بارها خوانده‌اید، اما تا حالا عمل کرده‌اید؟!! آرام گرفتن و استراحت یا به اصطلاح رها کردن بدن از شرایط پر تنش باعث می‌شود که فشار خون کم شده، تنفس آرامتر شده، سرعت قلب و متابولیسم کمتر شود و در نهایت بدن بتواند تعادل خود را حفظ کند.
اینکار تنها 15 دقیقه طول می‌کشد. به پشت دراز کشیده، پاها را رها کنید، دست‌ها را در دو طرف بدن قرار دهید، چشمانتان را ببندید و با کشیدن آه، تنش را از بدن خارج کنید. آرام نفس بکشید، بعد از هر تنفس کمی‌مکث کنید. تنش را از ساق پا، پا و انگشتان پا رها کنید. همین کار را با اندام‌های بالایی انجام دهید. شانه‌ها را به حالت استراحت پایین بیاندازید. سعی کنید ماهیچه‌های صورت را از حالت منقبض خارج کنید و چین و چروک آن را بزدایید. از بروز این تغییر در ماهیچه‌ها آگاه باشید. یعنی این اتفاق را احساس کنید.
هر زمان آماده‌اید، به آرامی‌چشم‌ها را باز کنید و کمی بدن را بکشید. زانو‌ها را تا کنید و مجدد باز کنید. سایر روش‌های کنترل استرس عبارتند از
مدیتیشن
این کار شامل یک استراحت فوق‌العاده بدنی و روحی است .مستقیم بنشینید، چشمان خود را ببندید و خود را رها کنید. فکر خود را روی یک چیز متمرکز کنید. چهار مرتبه نفس عمیق بکشید، سپس به شعله شمع یا گلی نگاه کنید یا کلمه‌ای مثل “صلح” یا ... را برای 15 تا 20 دقیقه تکرار کنید.
تجسم
وضعیتی آرام،منظره‌ای زیبا، صدایی خوش‌آهنگ، بویی خوش رایحه را تصور کنید. جملات خوش بینانه‌ای مثل “ من احساس آرامش می‌کنم” “ من سرشار از عشق هستم” را تکرار کنید. قبل از بروز هر نوع شرایط پر استرس، آن را تصور کرده و در ذهن مرور کنید که چه اتفاقی خواهد افتاد و سرانجام اینکه خود را در وضعیتی تصور کنید که کاملا آرام و راحت بر این شرایط غلبه کرده‌اید.
مدیتیشن فعال
تمام توجه خود را به آنچه می‌خواهید انجام دهید معطوف کنید. مثل خوردن غذا یا حتی بیرون گذاشتن زباله. شکل، ساختار، و حرکت بدن خود را بنگرید.روی شرایطی که بدون استرس از آینده یا گذشته تجربه می‌کنید، تمرکز و تاکید کنید.
یوگا
این ورزش ترکیبی است از تمرینات کششی، کنترل صحیح تنفس، رها شدن ومدیتیشن.
تحرک
ورزش باعث می‌شود که هورمون‌های موثر در وضعیت استرس از بدن زایل شده و در عوض هورمون‌های موثر در احساس آرامش یعنی آندروفین‌ها آزاد شوند. بنابراین روزانه 30 دقیقه به انجام تمرینات بدنی متعادل و سه یا پنج بار در هفته فعالیت ایروبیک به مدت 15 تا 60 دقیقه بپردازید.